બિહારના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કર્પૂરી ઠાકુરની આજે 100મી જન્મજયંતિ છે. કર્પૂરી ઠાકુરની જન્મજયંતિ પર રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (RJD) થી લઈને જનતા દળ યુનાઈટેડ (JDU) સુધી દરેક પોતપોતાના સ્તરે કાર્યક્રમોનું આયોજન કરી રહ્યા છે, પરંતુ કેન્દ્ર સરકારના એક નિર્ણયે બિહારના રાજકારણમાં હલચલ મચાવી દીધી છે. કર્પુરીની જન્મજયંતિના થોડા કલાકો પહેલા જ કેન્દ્ર સરકારે તેમને મરણોત્તર ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવાની જાહેરાત કરી છે. કર્પૂરી ઠાકુર નાઈ એટલે કે વાળંદ જાતિના હતા જે અન્ય પછાત વર્ગ (OBC) હેઠળ આવે છે. આજે સવારે જ PM મોદીએ કર્પૂરી ઠાકુરને લઈ એક બ્લોગ પણ લખ્યો હતો.
કર્પૂરી ઠાકુરને મરણોત્તર ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવાના નિર્ણય સાથે કેન્દ્ર સરકારે છેલ્લા 30થી પછાત અને અત્યંત પછાત લોકો એટલે કે ‘મંડલ’ની રાજનીતિ કરી રહેલા RJDના વડા લાલુ યાદવ અને મુખ્ય પ્રધાન નીતિશ કુમારને જબરદસ્ત પડકાર આપ્યો છે. લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા કર્પૂરી ઠાકુરને ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવાના નિર્ણયને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનો માસ્ટર સ્ટ્રોક માનવામાં આવી રહ્યો છે, પરંતુ વડાપ્રધાન મોદીએ બે દિવસમાં જે રીતે બેક ટુ બેક ટુ બેક ટુ બેક કમંડલ અને મંડલની રાજનીતિ કરી છે તેથી બિહારના રાજકારણમાં જબરદસ્ત હલચલ મચી ગઈ છે.
હકીકતમાં, 22 જાન્યુઆરીએ અયોધ્યામાં નવનિર્મિત રામ મંદિરના ઉદ્ઘાટન અને અભિષેક કાર્યક્રમમાં વડાપ્રધાન મોદીએ જે રીતે ધાર્મિક વિધિઓ તમામ નિયમોનું પાલન કરીને કરવામાં આવતી હતી, જેના દ્વારા કમંડલ એટલે કે ઉચ્ચ જાતિઓને સાધવાની વ્યૂહરચના અને જનતાની ભાવનાઓને પોતાના તરફેણમાં પ્રભાવિત કરવાના પ્રયાસ તરીકે જોવામાં આવે છે. જોકે હવે સનાતન આસ્થાની મદદથી હિંદુ વોટબેંક જીતવામાં તેઓ કેટલા સફળ થાય છે તે તો ચૂંટણીના પરિણામો જ કહેશે, પરંતુ હવે કમંડલ પછી કર્પૂરી ઠાકુરને ભારત રત્ન આપવાની જાહેરાતને હવે મંડલને સંતુલિત કરવાની વ્યૂહરચના સાથે જોડીને જોઈ શકાય છે.
અત્યાર સુધી બિહારની ઓબીસી વોટ બેંકનો મોટો હિસ્સો લાલુ યાદવ અને નીતિશ કુમારની પાર્ટીઓ પાસે રહ્યો છે. બિહારમાં જાતિ ગણતરીના આંકડા આવવાથી અને અનામતનો વ્યાપ વધારવાની નીતિશની દાવને કારણે એવી ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ હતી કે, 2024ની ચૂંટણીમાં મહાગઠબંધનને તેનો ફાયદો મળી શકે છે. પરંતુ કર્પૂરી ઠાકુરને ભારત રત્ન આપવાની જાહેરાતથી નીતીશ અને લાલુના મંડળની વોટ બેંકને ટેપ કરવાના પ્રયાસો નિરર્થક જણાય છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે, કર્પૂરી ઠાકુર જ્યારે બિહારના મુખ્યમંત્રી બન્યા ત્યારે તેમણે પછાતો માટે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો અને રાજ્યમાં પછાત અને અત્યંત પછાત લોકોના વિકાસ માટે પગલાં લીધા હતા. 1990ના દાયકામાં લાલુ અને નીતીશે પણ કર્પૂરી ઠાકુરની આ જ ફોર્મ્યુલા પર કામ કર્યું હતું અને પછાત જાતિની વોટ બેંક પર પોતાની પકડ મજબૂત કરી હતી અને તેની મદદથી તેઓ અત્યાર સુધી પોતાની રાજનીતિ ચમકાવી રહ્યા છે. પરંતુ વડાપ્રધાન મોદીએ જે રીતે બે દિવસમાં કમંડલ અને મંડલના રાજકારણને જોડી દીધું છે તેને લોકસભા ચૂંટણીને લઈને ભાજપની વ્યાપક રણનીતિ સાથે જોડવામાં આવી રહ્યું છે.